Μιλώντας στον Finn Blythe του Another Mag ενώ ανοίγει η νέα του έκθεση Shine στη Φλωρεντία, ο καλλιτέχνης Jeff Koons μιλά για τα αστραφτερά (κυριολεκτικά και μεταφορικά) έργα του και τη μεταφυσική υπόσταση του καθρέφτη.
Γυαλιστερές και άψογες, οι ανακλαστικές επιφάνειες των γλυπτών του Jeff Koons αντικατοπτρίζουν τον κατασκευαστή τους με περισσότερους από έναν τρόπους. Με το απίστευτα τέλειο φινίρισμα και τη χλιδή τους, ταιριάζουν στην ακόρεστη φιλοδοξία του Koons να διευρύνει τα όρια της τέχνης του.
Είτε πρόκειται για ένα σκυλί από μπαλόνια 10 μέτρων, είτε για μεταλλικό κουνέλι (που πωλήθηκε για πάνω από 90 εκατομμύρια δολάρια πριν από δύο χρόνια), ο Koons απολαμβάνει την ευκαιρία να αψηφά τα όρια, δίνοντας στο σύγχρονο μια άλλη εκδοχή κάθε φορά.
Πέρα από τα έργα του όμως και τις τιμές ρεκόρ στις οποίες πωλούνται είναι η ιστορία του ίδιου του Koons που έχει ενδιαφέρον.
Μακροχρόνιος θαυμαστής του Andy Warhol και του Marcel Duchamp, είναι αφοσιωμένος σε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί “a heightened state”, μια ευφορική αίσθηση επιβεβαίωσης. Η αντανάκλαση αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο αυτής της αναζήτησης για την υπέρβαση για όσο διάστημα θεωρεί ο ίδιος τον εαυτό του ως καλλιτέχνη, από τα πρώτα του κιόλας έργα που προσέφεραν εναλλακτικές προοπτικές. Ακόμη και στα πιο πρόσφατα- σχολαστικά- κατασκευασμένα έργα του από ατσάλι, η αντανάκλαση παρέμεινε βασικό χαρακτηριστικό, ενσωματώνοντας τον θεατή στο έργο και κρατώντας το βλέμμα του με μια μαγευτική λάμψη.
Στην νέα του έκθεση στο Palazzo Strozzi του 15ου αιώνα στη Φλωρεντία, ο Koons παρουσιάζει: από παράδοξα φουσκωτά που υποδύονται την έλλειψη βαρύτητας (αλλά στην πραγματικότητα πρέπει να σηκωθούν με γερανό) μέχρι άψογα αριστουργήματα όπως η σειρά Gazing Ball και αποδεικνύει ότι ο βετεράνος Αμερικανός καλλιτέχνης είναι ακόμα κύριος του θεάματος.
Finn Blythe: Φτιάξατε τα πρώτα σας κομμάτια από καθρέφτη όταν μετακομίσατε στη Νέα Υόρκη στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Τι σας τράβηξε σε αυτό;
Jeff Koons: Ο Robert Smithson. Όταν ήμουν νεότερος καλλιτέχνης, δεν είχα καμία επιθυμία να είμαι στη Νέα Υόρκη. Μου άρεσε η Ποπ Αρτ, αλλά δεν με τράβηξε ο Αφηρημένος Εξπρεσιονισμός, γι’ αυτό επιδίωξα την τέχνη που ήταν περισσότερο ένα ταξίδι προς τα μέσα, πιο αφηγηματική τέχνη. Σπούδασα στο Σικάγο , οπότε όταν ήρθα στη Νέα Υόρκη ξαφνικά, συγκινήθηκα πραγματικά από το έργο του Smithson και τα αφηγηματικά κομμάτια του. Είχα την επιθυμία η δουλειά μου να αφορά λιγότερο το υποκειμενικό και να βασίζεται πιο πολύ στο αντικειμενικό, ότι όλα θα έχουν το ίδιο νόημα για μένα όπως και για κάποιον άλλο. Με τράβηξε το έργο του Smithson, το έργο του Robert Morris, το έργο του [Donald] Judd, και έτσι όταν έφτιαξα αυτά τα κομμάτια προσπαθούσα επίσης να αφαιρέσω τον εαυτό μου, να αφαιρέσω τη δική μου ταυτότητα.
FB: Ο καθρέφτης εμφανίζεται επανειλημμένα ως εργαλείο όχι μόνο στην ιστορία της τέχνης αλλά στη φιλοσοφία, την ανθρωπολογία, την επιστήμη… Με πολλούς τρόπους βοήθησε στη διευκόλυνση μιας κοινωνιολογικής μετάβασης από το συλλογικό στο άτομο. Πόσο συνειδητοποιήσατε την κοινωνική του αξία και βρήκατε νόημα στην εργασία σας;
JK: Είναι ενδιαφέρον ότι ο καθρέφτης προκαλεί αυτή την αίσθηση του ατόμου. Αλλά μετά συνειδητοποιώ ότι η πρόθεσή μου είναι να το φέρω μακριά από το άτομο και να επιστρέψω στο συλλογικό. Συνήθως όταν οι άνθρωποι σκέφτονται τους καθρέφτες, σκέφτονται ότι αναδεικνύουν τον ναρκισσισμό. Για μένα, δεν ισχύει. Καταλαβαίνω την επιβεβαίωση, αλλά αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Ο πατέρας μου ήταν διακοσμητής εσωτερικών χώρων και είχε ένα κατάστημα επίπλων, οπότε μεγάλωσα γύρω από καθρέφτες, μεγάλωσα γύρω από αντικείμενα και μου άρεσε η μεταφυσική του καθρέφτη.
FB: Ένα παλιό απόφθεγμα του Duchamp σχετικά με το έργο που ολοκληρώνεται από τον θεατή, βρίσκει εφαρμογή και στα δικά σας έργα τα οποία απαιτούν ζωντανό κοινό. Με μια έννοια είναι πολύ επίκαιρο μετά από 18 μήνες που είχαμε μόνο εικονικές/ virtual εκθέσεις.
JK: Όλη η ζωή είναι κάπως έτσι. Οι σχέσεις είναι έτσι. Και στο τέλος της ημέρας όλα είναι μια μεταφορά για τους ανθρώπους και την αλληλεπίδραση με τον εαυτό και την εμπιστοσύνη σε αυτόν. Καθένας οφείλει να επιστρέφει στην αποδοχή του εαυτού του και στη συνέχεια θα έχει την ικανότητα να αποδεχθεί και τους άλλους ανθρώπους. Αυτή είναι η αντικειμενική τέχνη, η ικανότητα αποδοχής των άλλων. Έτσι, η ιδέα του θεατή να τελειώνει το έργο είναι κάτι που προέκυψε πραγματικά μέσω του Alois Riegl και ο Duchamp το είχε πάρει από αυτόν. Αλλά ο Riegl ήταν ο πρώτος ιστορικός τέχνης στα τέλη του 19ου αιώνα που μίλησε για την έννοια του μεριδίου του θεατή. Το μερίδιο του θεατή ονομάστηκε στην πραγματικότητα από δύο από τους μαθητές του, τον Ernst Krist και τον Ernst Gombrich, και δήλωσαν ότι οι καλλιτέχνες μπορούν να δημιουργήσουν κάτι, αλλά ο θεατής είναι αυτός που τελειώνει το αριστούργημα.
FB: Θέλω να σας ρωτήσω για τη σχέση μεταξύ μνήμης και προβληματισμού στη δουλειά σας. Αναφέρατε νωρίτερα ότι αποφεύγετε να φέρετε το προσωπικό στη δουλειά σας, αλλά από πολλές απόψεις η δουλειά σας παραπέμπει σε προσωπικά κεφάλαια της ζωής σας.
JK: Βλέπω την αντανάκλαση ως δέσμευση με τη φύση, μια σύνδεση με τη λάμψη του φωτός στο νερό και τον ήλιο. Μόλις συνδεθείτε με τον ήλιο, δένεστε με την έννοια του χρόνου και την αίσθηση του σχεδόν ατελείωτου χρόνου, αλλά μετά έρχεται η συνειδητοποίηση ότι όλα τελειώνουν – ακόμα και ο ήλιος. Πιστεύω στη βιολογική μνήμη, τη διαίσθηση. Όπως το πώς το σώμα μας έχει μνήμη για την απελευθέρωση ορισμένων χημικών ουσιών έτσι έχουμε μια μνήμη συναισθημάτων και τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, ποια είναι η ιστορία μας.
FB: Ένα άλλο συναρπαστικό στοιχείο των γλυπτών σας είναι η κατασκευή τους. Πόσο στενά ασχολείστε με αυτή τη διαδικασία;
JK: Δημιουργώ όλες τις ιδέες για τη δουλειά μου. Είμαι πολύ διαισθητικός καλλιτέχνης, επικεντρώνομαι στα ενδιαφέροντά μου πολύ έντονα και έτσι μπορώ να αποφασίσω τι θέλω να φτιάξω. Αυτό με οδηγεί στην αφθονία των πληροφοριών και στη συνέχεια τελικά θα αναλάβω δράση και θα προχωρήσω στη δημιουργία ενός συγκεκριμένου έργου. Θα δημιουργήσω συστήματα μέσα στα οποία θα μπορεί να δημιουργηθεί αυτό το έργο σύμφωνα με τις προδιαγραφές των αρχικών προθέσεων. Έτσι, συμμετέχω σε διαφορετικές πτυχές ελέγχου και είναι σαν να κάνω κάθε βήμα αυτής της διαδικασίας μόνος μου.
FB: Έτσι, αν πάρουμε για παράδειγμα τη σειρά σας Gazing Ball, διαβάζω ότι δεν είναι ασυνήθιστο για εσάς να “περάσετε” από 350 από αυτές τις μπάλες πριν βρείτε τη “σωστή”.
JK: Είναι χαρακτηριστικό μου και old school (γέλια).
FB: Έχει να κάνει με την απίστευτη αφοσίωση στη λεπτομέρεια και ένα άψογο φινίρισμα. Γιατί είναι τόσο σημαντικό για τη δουλειά σας;
JK: Δεν θέλω να αποσπάται η προσοχή του θεατή. Θέλω να μείνουν με το έργο όσο το δυνατόν περισσότερο. Έχει μεγάλη σημασία γιατί είναι χειροποίητα, είναι κομμάτια από φυσητό γυαλί και μαζί με όλα αυτά οι μικρές ατέλειες είναι αδύνατο να μη συμβούν.
FB: Μου αρέσει αυτό που έχετε πει- ότι αποσπάτε την προσοχή του θεατή με μια ψευδαίσθηση-, με έργα που αψηφούν τις φυσικές ιδιότητες. Χρειάζεται μόνο μια μικρή ατέλεια για να διαλυθούν ολόκληρες οι ψευδαισθήσεις;
JK: Τα πάντα μπορούν να καταρρεύσουν. Αλλά σημασία έχει να μπορείς να διατηρήσεις αυτή την επικοινωνία για όσο το δυνατόν περισσότερο. Νομίζω ότι έχουν γίνει ορισμένες μελέτες που δείχνουν ότι οι άνθρωποι κοιτάζουν κατά μέσο όρο επτά δευτερόλεπτα έναν πίνακα ή κάτι τέτοιο. Αλλά το σημαντικό είναι να μπορεί κάποιος να μείνει λίγο παραπάνω, ακόμα και ένα δευτερόλεπτο.
FB: Τέλος, ήθελα να σας ρωτήσω για την έκθεση σε αυτή την απίστευτη πόλη και το παλάτι, ένα μέρος γεμάτο αναγεννησιακούς θησαυρούς. Είχατε κάνει μια αντίστοιχη έκθεση στις Βερσαλλίες, μια άλλη τοποθεσία πλούσια σε ιστορικό πλαίσιο, στην οποία είχατε μια πολύ ξεκάθαρη αίσθηση για το ποια έργα θέλατε να προβάλετε και σε ποια αίθουσα. Πώς συγκρίνετε αυτές τις δυο εμπειρίες;
JK: Κάθε τοποθεσία είναι διαφορετική, αλλά ήταν μια πολύ διαισθητική εμπειρία και στις Βερσαλλίες. Περπάτησα μέσα στο Παλάτι και κατάλαβα αμέσως ότι ήθελα τον Michael Jackson στο Salon de Mars και ήθελα το Rabbit στο Salon de l’Abondance και το Balloon Dog (Magenta) στο Salon d’Hercule. Εδώ (στη Φλωρεντία) δούλεψα με βάση κάποια μοντέλα μιας και υπήρχαν ορισμένοι περιορισμοί, τι μπορείς και τι δεν μπορείς να κάνεις και που. Αλλά αυτό που ήταν σημαντικό για μένα είναι να έχω μια έκθεση εδώ στη Φλωρεντία με την τεράστια ιστορία της, να μπορώ να έχω διάλογο με την ιστορία της τέχνης, όχι μόνο στη σύγχρονη εποχή, αλλά να έχω αυτή τη σύνδεση με το παρελθόν . Ακόμη και με τους περιορισμούς, προσπαθώ να γίνω ένας πιο “ανοιχτός” άνθρωπος, ένας καλύτερος άνθρωπος με όλους τους τρόπους, να είμαι τόσο γενναιόδωρος και να δίνω σαν καλλιτέχνης όσο μπορώ.
* Η έκθεση του Jeff Koons Shine στο παλάτι Strozzi στη Φλωρεντία θα διαρκέσει έως τις 30 Ιανουαρίου 2022.
Source: Another Mag, Wallpaper Mag
