«Εξημέρωση» του Δημοσθένη Παπαμάρκου σε σκηνοθεσία Γεωργίας Μαυραγάνη στη Στέγη

Μετά το Γκιακ, ο βραβευμένος ιστορικός και συγγραφέας Δημοσθένης Παπαμάρκος και η σκηνοθέτις Γεωργία Μαυραγάνη αναλαμβάνουν τη συγγραφή και τη σκηνοθεσία, αντίστοιχα, της Εξημέρωσης, μιας σύγχρονης παραβολής για το πώς ο λόγος εξημερώνει και υποτάσσει την πραγματικότητα.

Πώς γίνεται μέσα σε μια στιγμή να ξεχνάμε αυτό που λίγο πριν συγκλόνιζε την ψυχή μας; Μήπως με την αφήγηση των δεινών το μόνο που μένει είναι μια «εξημερωμένη» -εκλεπτυσμένη εκδοχή τους; Αρκεί ο παρηγορητικός λόγος για να απαλύνει τον πόνο; Και τι είναι αυτό που εκπίπτει από την πραγματικότητα όταν αυτή γίνεται ιστορία;

Ο ιστορικός και συγγραφέας Δημοσθένης Παπαμάρκος, στην πρώτη του συνεργασία με τη Στέγη, γράφει την Εξημέρωση (2019), μια παραβολή για το πώς ο λόγος εξημερώνει και υποτάσσει την πραγματικότητα, που παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση από 16 έως 26 Ιανουαρίου 2020. Η Γεωργία Μαυραγάνη σκηνοθετεί ένα έργο που ταλαντεύεται ανάμεσα στη μνήμη του παρελθόντος και τη μαρτυρία του παρόντος, με τους Νίκο Γιαλελή, Μάνο Πετράκη, Κωνσταντίνα Τάκαλου και τη συμμετοχή των Ξένια Καλογεροπούλου, Ηλία Κατέβα, Ελίνα Ρίζου.

Μίλητος και Σύβαρις. Η μία εκεί που είναι για τους Έλληνες η Ανατολή, η άλλη εκεί που είναι η Δύση. Κι ανάμεσά τους; Οι τρεις εκδοχές ενός «Πιστού» και οι νεκροί του. Στάχυα, άμμος, νερό της θάλασσας, πέτρες –χαλάσματα της αλλοτινής του Πατρίδας, ένα σκοινί αιώρησης, λίγο ψεύτικο αίμα, το φως ενός προτζέκτορα, φωτογραφίες και βίντεο – ντοκουμέντα της σύγχρονης Ιστορίας είναι τα υλικά αυτής της παράστασης που ανακαλεί αφηγήσεις από τα βάθη της Ελληνικής Ιστορίας. Αντλώντας στοιχεία από τον ποιητικό λόγο της τραγωδίας και τη χορική της λειτουργία, αυτή η ιστορική παραβολή επιχειρεί να αναδείξει μέσα από την κυριολεξία της ότι η ιστορία όσο κι αν επαναλαμβάνεται καταφέρνει πάντα να μας πνίγει και να μας ξεπερνά.

Η καταστροφή της Μιλήτου. Η σιωπή των Συβαριτών. Το απαγορευμένο έργο του Φρυνίχου και ο έντεχνος θρήνος των Αθηναίων συνομιλούν με ντοκουμέντα της σύγχρονης Ιστορίας. Το παρελθόν συνομιλεί με το παρόν. Οι ζωντανοί συνομιλούν με τους νεκρούς τους. Η μνήμη, όμως, είναι κατασκεύασμα των ζωντανών. Οι νεκροί αναγκάζονται πάντα να παίρνουν το σχήμα που εμείς, οι ζωντανοί, τους δίνουμε. Η βία, η απώλεια και το πένθος των άλλων γίνονται «οικείες» ιστορίες. Η φρίκη εξημερώνεται, τακτοποιείται. Το αποτρόπαιο μετατρέπεται σε θέαμα. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται.

Τελικά, όμως, τι μπορεί να μας φανερώσει το πένθος για τη φύση του ανθρώπου;

«…χωρίς την ψευδαίσθηση της γνώσης, μακριά από τον πειρασμό της εξημέρωσης, όπως όταν νομίζουμε ότι κατανοούμε τα βάσανα των άλλων, επιδίωξα την απλή – εκ των υστέρων πάντα – διάσωση από την αφάνεια…» – Ρίκα Μπενβενίστε

Η Εξημέρωση ξεκίνησε ως μια σύντομη σκηνή, διάρκειας 24 λεπτών, σε κείμενο του Δημοσθένη Παπαμάρκου και σκηνοθεσία της Γεωργίας Μαυραγάνη, που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου “The Future of Europe”, το οποίο διοργάνωσε το Θέατρο της Στουτγάρδης, το 2018. Αυτή ήταν και η επίσημη συμμετοχή της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου στο εν λόγω φεστιβάλ.

Η Εξημέρωση είναι η τρίτη συνεργασία της Γεωργίας Μαυραγάνη και του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Η πιο πρόσφατη συνεργασία τους υλοποιήθηκε στην παράσταση Ευμενίδες του Αισχύλου, στο πλαίσιο της Ορέστειας του Εθνικού Θεάτρου (Φεστιβάλ Επιδαύρου, 2019).

Η Γεωργία Μαυραγάνη έχει ξανασυνεργαστεί με τη Στέγη, ως σκηνοθέτις του έργου Όχι αθώος πια, που ανέβηκε στην Εφηβική Σκηνή τη σεζόν 2014-15, καθώς επίσης στο 3ο και το 4ο Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου, ως συγγραφέας και σκηνοθέτις των παραστάσεων Η ζωή δεν είναι εύκολο πράγμα (2013), Έτσι κάνουν όλοι και Όλα όσα ξέρω για τον κόσμο (2014), αλλά και στο πλαίσιο του φεστιβάλ Fast Forward Festival 3 (2016) ως συνεργάτις του Tim Etchells στο έργο And For The Rest (Athens). Επίσης, συνεργάζεται με τη Στέγη, στο πλαίσιο των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Ιδρύματος Ωνάση, ως σκηνοθέτις της παράστασης Ζωή σαν ανοιχτό βιβλίο – Μια παράσταση με δημιουργούς και ερμηνευτές άτομα με νοητική υστέρηση.

Γεωργία Μαυραγάνη

Η Γεωργία Μαυραγάνη γεννήθηκε στο Αγρίνιο. Σπούδασε παιδαγωγικά στο Πανεπιστήμιο Πατρών και θέατρο στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και στο προπαρασκευαστικό μεταπτυχιακό τμήμα της σχολής DasArts στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας.

Οι παραστάσεις της έχουν παρουσιαστεί στα θέατρα Αμόρε (Θέατρο του Νότου), Άσκηση, Πορεία, Χώρα, Επί Κολωνώ, Εμπρός, Πόρτα, ΚΘΒΕ, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου -1 και στον ΘΟΚ.

Έχει σκηνοθετήσει, μεταξύ άλλων, τις παραστάσεις Οι αναστατώσεις του οικότροφου Τέρλες του Robert Musil (διασκευή του μυθιστορήματος, μτφρ. Αλέξανδρος Ίσαρης), Γκιακ του Δημοσθένη Παπαμάρκου, Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι του Tennessee Williams, Ο τυχερός στρατιώτης των Ξένια Καλογεροπούλου και Θωμά Μοσχόπουλου, Ορέστεια / Ευμενίδες του Αισχύλου, καθώς και τις πρωτότυπες περφόρμανς Η ταράτσα του αυτόχειρα, Από πρώτο χέρι – Μια παράσταση για τα καπνά, Όχι αθώος πια, Η ζωή δεν είναι εύκολο πράγμα», Έτσι κάνουν όλοι, Όλα όσα ξέρω για τον κόσμο, Το γήρας – Ένα χορικό, Παρ’ όλα αυτά (με θέμα τον καρκίνο).

Είναι ιδρυτικό μέλος της Κίνησης Μαβίλη και από το 2010 διδάσκει υποκριτική στη Δραματική Σχολή Δήλος, με τους σπουδαστές της οποίας έχει παρουσιάσει αναλόγια θεατρικών έργων. Από το 2003 εργάζεται παράλληλα ως δασκάλα στη δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Έχει πραγματοποιήσει εργαστήρια υποκριτικής και περφόρμανς με επαγγελματίες και μη ηθοποιούς (bios, Μικρό Θέατρο (Αγρίνιο), Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία κ.α.), διερευνώντας τις δυνατότητες και τις τεχνικές του θεάτρου ντοκουμέντου.

Δημοσθένης Παπαμάρκος

Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος είναι ιστορικός, συγγραφέας και σεναριογράφος, υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση και υποψήφιος διδάκτορας Αρχαίας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα σε ηλικία 15 ετών. Η συλλογή διηγημάτων «Γκιακ» (εκδόσεις Αντίποδες, 2014) απέσπασε το βραβείο Διηγήματος της Ακαδημίας Αθηνών και το βραβείο Διηγήματος του περιοδικού «Ο Αναγνώστης», ενώ μεταφέρθηκε δύο φορές στο θέατρο.

Συνεργάστηκε στο σενάριο της νέας ταινίας του Γιάννη Οικονομίδη, «Η Μπαλάντα της Τρύπιας Καρδιάς», και έγραψε το λιμπρέτο για τη –βασισμένη στην ομώνυμη κωμωδία του Αριστοφάνη- όπερα Ειρήνη του Νίκου Κυπουργού (Εθνικό Θέατρο, Επίδαυρος, 2017). Γράφει το σενάριο της σειράς comics «Γυμνά Οστά» (περιοδικό «Μπλε Κομήτης») και αυτή την περίοδο εργάζεται ως content creator για ένα project της Faliro House, για την τηλεόραση.

Στο πλαίσιο του “Onassis Artistic Research Fellowship” έχει αναλάβει τη συγγραφή ενός πρωτότυπου θεατρικού έργου, το οποίο λαμβάνει χώρα σε ένα νησί.

Συντελεστές

Κείμενο: Δημοσθένης Παπαμάρκος
Σκηνοθεσία: Γεωργία Μαυραγάνη
Δραματουργία-Βοηθός Σκηνοθέτης: Ράνια Κελαϊδίτη
Πρωτότυπη Μουσική-Σχεδιασμός Ήχου: Χάρης Νείλας
Σκηνικά-Κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα
Φωτισμοί: Εβίνα Βασιλακοπούλου
Κίνηση: Αλεξία Νικολάου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ναζίκ Αϊδινιάν
Βοηθός Σκηνογράφου-Ενδυματολόγου: Λίλη Κυριλή
Επεξεργασία Οπτικού Υλικού: Στάθης Γαλαζούλας
Οργάνωση & Εκτέλεση Παραγωγής: Ρένα Ανδρεαδάκη, Ζωή Μουσχή
Ερμηνεύουν: Νίκος Γιαλελής, Μάνος Πετράκης, Κωνσταντίνα Τάκαλου
Συμμετέχουν: Ξένια Καλογεροπούλου, Ηλίας Κατέβας, Ελίνα Ρίζου