Συνέντευξη στην Κατερίνα Καρσιώτη
Περί ταξιδιού πρόκειται, περί αναζήτησης και μνήμης. Γιατί η τέχνη και η δημιουργία προσφέρει τον δικό της διάλογο και τη δική της γέφυρα ανάμεσα σε φόρμες, σε ήχους. Και οι Στοιχειωμένοι του Δημήτρη Μαραμή επιβεβαιώνουν πως όλα μπορούν να συμβούν, να ανατραπούν, να δημιουργηθούν ξανά.
Τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια που όλοι γνωρίζουμε, το Γεφύρι της Άρτας, του Νεκρού Αδερφού και το Στοιχειό της Χάρμαινας παίρνουν μία διαφορετική μορφή και αποκτούν νέα, σύγχρονη φόρμα. Για πρώτη φορά λοιπόν στην ιστορία του ελληνικού μουσικού θεάτρου αυτά τα αριστουργηματικά έργα γίνονται μιούζικαλ δια χειρός Δημήτρη Μαραμή που έχει αναλάβει την σύνθεση, σε ποίηση του Σωτήρη Τριβιζά και σε σκηνοθεσία του Θάνου Παπακωνσταντίνου.
Έπειτα από την επιτυχία της πρωτοποριακής σύνθεσης του Ερωτόκριτου γυρίζουμε σελίδα στα ελληνικά δημοτικά τραγούδια και σε εκείνη την ελληνική προφορική παράδοση που τελικά αποδεικνύεται ένα τεράστιο πνευματικό εργαλείο. Λόγος, μνήμες, υψηλή ποιότητα και αυθεντικότητα σε συνδυασμό με ξύλινα και χάλκινα πνευστά τα οποία συνάδουν με το διονυσιακό και παγανιστικό ήχο της υπαίθρου. Αυτή τη φορά λοιπόν, εμπνέεται από την ανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια και την Μεσόγειο γεννώντας ένα πρωτότυπο και προσωπικό μουσικό ιδίωμα που υπηρετεί την δραματουργία της κάθε ιστορίας.
Μετά την επιτυχία της πρωτοποριακής σύνθεσης του Ερωτόκριτου και οδεύοντας στο επόμενο έργο μήπως μιλάμε πια για μία ολωσδιόλου διαφορετική οπτική και σελίδα στο χώρο της μουσικοθεατρικής σκηνής ;
Δεν ξέρω αν μιλάμε για μία ολωσδιόλου διαφορετική οπτική και σελίδα στο εγχώριο μουσικό θέατρο, αλλά σίγουρα μιλάμε για το προσωπικό μου στίγμα ως συνθέτη όσον αφορά τη συγκεκριμένη φόρμα. Καταθέτω το δεύτερο μου πόνημα πάνω σε αυτό που βάφτισα σύγχρονο ελληνικό μιούζικαλ που είναι ένα υβρίδιο μεταξύ όπερας και μιούζικαλ, που δεν έχει καμία σχέση με το αγγλικό ή αμερικάνικο αντίστοιχα και που βασίζεται στην ελληνική γραμματεία και πιο συγκεκριμένα σε υψηλή άφθαρτη ποίηση που έχει γραφτεί ή διαδοθεί προφορικά εδώ κι αιώνες.
Τα Στοιχειά μου είναι καλά κι έρχονται να ταρακουνήσουν το ψεύδος της εποχής του σήμερα που δεν έχει αλήθεια και αξίες παρά μόνο μία ταχύτητα και ρηχότητα σε όλα.
Κατά την διάρκεια της δική σας μελέτης και καλλιτεχνικής αναζήτησης πάνω στα έργα αυτά, θα θέλατε να σημειώσετε κάποια ιδιαίτερα στοιχεία τους που εντοπίσατε, προβληματιστήκαμε, εστιάσατε, αναπολήσατε .
Εδώ ο λόγος είναι καθαρός, αυθεντικός, γνήσιος, τσεκουράτος. Οι λέξεις πηγάζουν από τη ρίζα της κραυγής του ανθρώπου-κτήνους. Βγαίνουν κατευθείαν από την καρδιά και την ανάγκη. Δεν έχουν τερτίπια, δεν προσποιούνται. Είναι αυτό που είναι. Υπάρχει όμως μουσική μέσα σε αυτό το λόγο. Είναι ένας λόγος που διατηρείται μέσω της απομνημόνευσης. Δεν υπάρχει άλλο μέσο. Άρα πρέπει να μένει στο μυαλό όπως η μουσική. Όπως ένα τραγούδι. Αντιμετώπισα τη δημοτική ποίηση ήταν σαν μία παρτιτούρα που έπρεπε να αποκρυπτογραφήσω τη μουσική της. Ήταν πιο αυθεντικές οι παλαιότερες εποχές και η οποιαδήποτε καλλιτεχνική έκφραση ήταν αναγκαιότητα και όχι είδος πολυτελείας.
Στο κομμάτι τώρα της ενορχήστρωσης, τι επιλέξατε να συνοδεύει το έργο ;
Για την ενορχήστρωση επέλεξα κυρίως ξύλινα και χάλκινα πνευστά, ώστε να βρίσκονται πιο κοντά στον διονυσιακό και παγανιστικό ήχο της υπαίθρου. Με ενδιέφερε να ξεκινάει και να βγαίνει ο ήχος μέσα από τους πνεύμονες των μουσικών ως εκπνοή που πάλλεται και παράγει τη μουσική.
Πρόκειται ουσιαστικά για μία γέφυρα ανάμεσα στο τότε και το τώρα. Εσείς αντιλαμβάνεστε μία τοτινή εποχή με μεγαλύτερο θετικό πρόσημο στην τέχνη αν τι συγκρίνουμε με το σήμερα ;
Ήταν πιο αυθεντικές οι παλαιότερες εποχές και η οποιαδήποτε καλλιτεχνική έκφραση ήταν αναγκαιότητα και όχι είδος πολυτελείας. Ωστόσο όχι σε κάθε παλιά εποχή, ούτε σε κάθε τόπο. Η ανάπτυξη της τέχνης δεν είναι θέμα εποχής ή περιόδου αλλά συγκεκριμένων συνθηκών. Η τέχνη επίσης ας μη ξεχνούμε πως χρειάζεται πλούτο για να καρποφορήσει. Δυστυχώς χρειάζεται χρήμα. Αν πεινάς δεν μπορείς να ασχοληθείς με την τέχνη είτε ως αποδέκτης, είτε ως δημιουργός.
Για το συγκεκριμένο έργο ποια τα στοιχεία από τα οποία αντλήσατε έμπνευση και στάθηκαν σημεία αναφοράς ;
Η ποιητική του λόγου, η γλώσσα, η αμεσότητα, το βάθος των συγκεκριμένων στίχων είναι που με ενέπνευσε και που με καίει ως δημιουργικό άνθρωπο. Οι λέξεις στα συγκεκριμένα έργα δεν έχουν τερτίπια, δεν προσποιούνται. Είναι αυτό που είναι.
Tο συστατικό εκείνο στοιχείο που σας ώθησε να ασχοληθείτε δημιουργικά με τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια ;
Ο λόγος. Η υψηλή ποιητική τέχνη που σμιλεύτηκε από την προφορική παράδοση ενός λαού που είχε την τύχη να έχει ως πνευματικό εργαλείο έκφρασης την ελληνική γλώσσα. Η συγκινησιακή δύναμη και η δραματουργική ένταση αυτών των στίχων των δύο δημοτικών τραγουδιών “Του Γιοφυριού της Άρτας” και “Του νεκρού αδελφού” μέσα από την εκρηκτική δυναμική του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου, με οδήγησαν να τολμήσω το συνθετικό εγχείρημα.
Το μιούζικαλ «Οι Στοιχειωμένοι» του Δημήτρη Μαραμή, στο Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ανεβαίνει την Πέμπτη 28 Φεβρουαρίου και την Παρασκευή 1 Μαρτίου.
